Klub Muzyki i Literatury we Wrocławiu zaprasza na wystawę pt. „Odra – rzeka w Chorwacji w fotografiach Ryszarda Sławczyńskiego”

Prace eksponowane w sali koncertowej Klubu MiL

od 16 listopada (sobota) 2024 roku do 16 stycznia (czwartek) 2025 roku

od poniedziałku do piątku w godz. 10.00–19.00

w soboty 12.00–18.00

Wstęp wolny. Zapraszamy

Na kontynencie europejskim płyną cztery rzeki o nazwie Odra. Najdłuższa z nich przepływa przez Czechy, Polskę i Niemcy (854 km), drugą jest chorwacka Odra (82,7 km), następnie hiszpańska Rio Odra (65,5 km), a najkrótszą jest ta na Ukrainie w rejonie semieniewskim, w obwodzie czernihowskim, która liczy zaledwie 14 km i leży kilkadziesiąt kilometrów od granicy z Rosją. Ponadto istnieje Odrava znajdująca się w zachodnich Czechach oraz rzeka Oder w Dolnej Saksonii w Niemczech.

Rzeka Odra w Chorwacji
Płynie na południe od stolicy Chorwacji, Zagrzebia i liczy 82,7 km długości, a jej dorzecze zajmuje powierzchnię 604 km2. Obecnie za jej źródło uważa się miejsce, gdzie rzeki Kosnica, Ribnica i Siget łączą się w jeden nurt, co ma miejsce na wysokości wioski Poljana Čička (lewy brzeg). W dalszym biegu rzeka jest rozdzielona przez kanał Sava-Odra. Część wód z lewego brzegu kanału przepływa pod dnem przekopu za pomocą syfonu, a pozostała woda przemieszcza się wzdłuż lewego brzegu aż do łęgów Turpolijskich i na Odransko polje (Odrzańskiego Pola), gdzie znajdują się pastwiska, na których wypasa się duże stada krów i koni oraz lokalizuje się, w okresie letnim, ruchome pasieki. W miejscowości Donja Poljana Čička w 2024 roku rozpoczęto budowę betonowego mostu, który zastąpi dotychczasowy drewniany. Zdecydowanie dłuższa część Odry płynie po prawej stronie kanału Sava-Odra. Bieg rzeki, po prawej stronie kanału, przepływa przez równinę Turpolija, porośniętą dziewiczym lasem. Ze względu na meandrujący nurt, trudno dostępne miejsca i liczne dopływy małych cieków wodnych, ten odcinek Odry bywa nazywany „Amazonką turpolijską”. Największym jej (prawym) dopływem jest Lehenicki Potok. Warto zauważyć, że zarówno w kanale (w jego górnym biegu), jak i w odnogach koryta Odry założono stawy rybne. Odra chorwacka wpływa do rzeki Kupy (296 km), na wysokości miejscowości Odra Sisačka i wytycza północną granicę z Półwyspem Bałkańskim. W dalszym biegu uchodzi do rzeki Savy (940 km), największego prawego dopływu Dunaju (2888 km). Z kolei wody Dunaju, drugiej co do wielkości rzeki w Europie (po Wołdze), wpływają rozległą deltą do Morza Czarnego.

Kanał Sava-Odra
Po wielkiej powodzi w Zagrzebiu w 1964 roku podjęto decyzję o budowie kanału, a prace ruszyły na początku lat 70. Kanał rozpoczyna swój bieg na prawym brzegu rzeki Savy, od przelewu Jankomir (most Jankomir) na terenie Zagrzebia i ma 32 km długości. Jego maksymalna przepustowość wynosi 1000 metrów sześciennych na sekundę. Kanał przebiega przez obszar Velika Gorica do ujścia w rejonie Turopolja, gdzie podczas powodzi wody rozlewają się po Odrzańskim polu, skutecznie chroniąc Zagrzeb przed zalaniem. Funkcjonalność kanału została sprawdzona kilkakrotnie, m.in. w latach 1980, 1990, 1998, 2010, 2012, 1979 (dwukrotnie), a ostatnio w październiku 2024 roku. Konstrukcja kanału nie odprowadza wody z rzeki Savy na bieżąco, następuje to dopiero w sytuacji, gdy jej poziom wyraźnie wzrasta. Wówczas nadmiar wody, przez solidny przelew, przepływa kanałem. Początkowo planowano, że przekop będzie miał ponad 50 km długości i sięgnie aż do miejscowości Sisak, jednak retencja Odrzańskiego pola okazała się wystarczająca, dlatego zaniechano budowę odcinka poniżej Turopolja. Na wysokości wsi Mraclin do kanału Sava-Odra (prawy brzeg) wpływają wody rzeki Lomnicy (nazywana zwyczajowo Odricą), która przed rozpoczęciem prac nad kanałem Sava-Odra stanowiła część rzeki Odry. Pamięć o tym fakcie została zachowana m.in. w nazwach osiedli wchodzących w skład aglomeracji Zagrzebia, takich jak Odranski Obrež czy Odra. Ponadto można tam natknąć się na ulice o nazwie Odrzańska. Na osiedlu Odra znajduje się również Szkoła Podstawowa Odra oraz apteka o tej samej nazwie. Stojąc nad brzegami naszej księżnej Odry, warto wspomnieć także o tych innych, pięknych Odrach Europy.
Ryszard Sławczyński

Ryszard Sławczyński (ur. 1962) – publicysta, wydawca. W 1999 roku założył i prowadzi Oficynę Wydawniczą „Akwedukt”. Miłośnik Odry i autor jedynej w polskim piśmiennictwie antologii wierszy o rzece pt. Kiedy Ty mówisz Odra (Wrocław 1999, wyd. II rozszerzone Wrocław 2020). Pomysłodawca i narrator filmu dokumentalno-artystycznego pn. Odra, poezja rzeki (Wrocław 2021). Rozpowszechnia wiedzę o rzece Odrze płynącej w Hiszpanii, Chorwacji oraz na Ukrainie. Podróżnik, popularyzator kultury Kresów Wschodnich i Syberii. W 2001 roku wydał książkę Z Kresów przez Afrykę do… Wspomnienia. W 2012 roku przez miesiąc przebywał w Kazachstanie, a owocem tej podróży jest film Polacy na stepach Kazachstanu (Wrocław 2012). Wydał album fotograficzny Samochodem przez Kresy. Miejsca sercu bliskie (Wrocław 2014), broszurę O dniach kultury polskiej w Chakasji na Syberii (Wrocław 2018). Autor wielu wystaw fotograficznych o tematyce kresowej. Wygłasza liczne prelekcje na temat dziedzictwa kulturowego Kresów Wschodnich oraz Syberii połączone z pokazami multimedialnymi. Absolwent Technikum Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu (praca dyplomowa pt. Wrocławski węzeł wodny), ukończył historię na Uniwersytecie Wrocławskim (praca magisterska pt. Odra i Nysa Łużycka jako granica pokoju. Propagandowy obraz granicy polsko-niemieckiej w latach 1945-1950) oraz studia podyplomowe z Zarządzania i Marketingu w Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu i Podyplomowe Studia Dziennikarskie na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. Jest honorowym członkiem Dolnośląskiego Towarzystwa im. Fryderyka Chopina i Towarzystwa im. Ferenca Liszta. W 2009 roku otrzymał tytuł „Życzliwy wrocławianin 2009”. Od 2010 roku dyrektor Klubu Muzyki i Literatury we Wrocławiu.

Dodatkowe informacje:
https://www.klubmil.pl/16112024-odra-rzeka-w-chorwacji-w-fotografiach-ryszarda-slawczynskiego