Żartobliwy i ironiczny komentarz zachowań społeczeństwa początku XIX wieku. Młoda wdowa, tytułowa Hrabina, pragnie zdobyć przystojnego oficera Kazimierza. Jego uczucia z kolei obudziła Bronia, dziewczyna pochodząca ze szlacheckiej rodziny. Akcja, wypełniona perypetiami bohaterów, dąży do szczęśliwego finału, w którym Bronia wychodzi za Kazimierza, a zmanierowana Hrabina odchodzi pokonana.

W ten sposób Moniuszko i jego librecista, Włodzimierz Wolski, zaznaczają kilka płaszczyzn operowej opowieści. Z jednej jest to oczywiście historia zakochania i konkurowania dwóch kobiet o względy mężczyzny. Z drugiej strony Hrabina jest uroczym dokumentem ukazującym ówczesne życie wyższych sfer i zubożałej szlachty. Z trzeciej natomiast opera ta prezentuje poglądy samych twórców, którzy w dość wyraźny sposób okazują sympatię tej drugiej grupie społecznej. Nie kryją się też w całym dziele ze swoimi patriotycznymi poglądami. Wszystko to uwydatnione jest w warstwie muzycznej, która oddaje charakter nie tylko kolejnych scen, ale także poszczególnych grup społecznych, a niekiedy i postaci.