reż. Jos Stelling

Film na podstawie powieści Jean-Paula Franssensa.

Reżyseria: Jos Stelling

Scenariusz: Jos Stelling, George Brugmans, Hans de Wolf

Zdjęcia: Theo van de Sande, Paul van den Bos, Frans Bromet, Goert Giltay

Montaż: Rimko Haanstra

Muzyka: Michel Mulders

Producent: Stanley Hillebrandt

WYSTĘPUJĄ

• Zwrotniczy - Jim van der Woude
• Kobieta - Stéphane Excoffier
• Maszynista - John Kraaykamp
• Listonosz - Josse De Pauw
• Asystent maszynisty - Ton van Dort

Produkcja: Holandia, 1986

Czas projekcji: 97 min

Dystrybucja w Polsce: Vivarto

Premiera: 23 czerwca 2006

ZWROTNICZY

Tytułowy zwrotniczy (Jim van der Woude) to analfabeta mieszkający na odludziu, przy torach kolejowych, które łączą miasto z południem kraju. Żyje sam i jest regularnie odwiedzany jedynie przez listonosza, starego maszynistę i jego asystenta. Niemal niewolniczo poświęca się swojej pracy - przestawianiu zwrotnicy tak, by przejeżdżające pociągi mogły zmienić tor. Prawie nigdy się nie odzywa, co zresztą nie ma wielkiego znaczenia: jego z rzadka zaglądający goście są równie małomówni, co on sam.

Wraz z nadejściem zimy spokój zwrotniczego zostaje zburzony: z przejeżdżającego pociągu wysiada przez pomyłkę kobieta z miasta – piękna i szykowna Francuzka. Okoliczności zmuszają kobietę (w tej roli Stéphane Excoffier) do pozostania na miejscu przez cały rok. Rozmowa ze zwrotniczym jest niemożliwa - on nie mówi po francusku, ona po holendersku.

Zwrotniczy, listonosz i maszynista są pod dużym wrażeniem kobiety. Dla zwrotniczego staje się ona niemal obsesją. Duet spojrzeń, gestów i kostiumów (kobieta jest wystrojona i umalowana, zwrotniczy zaś ubrany w szorstki, skórzany strój zwykłego prostaka) jest doskonale wygrany; aktorzy subtelnie manipulują postaciami niczym marionetkami, tworząc jednocześnie aurę oryginalnego zaskoczenia. Pojawienie się czarnego charakteru, listonosza (Josse De Pauw), człowieka o faszystowskich zapędach zdecydowanego posiąść kobietę, doprowadza w końcu do przemocy, która brutalnie przerywa idyllę pary i doprowadza do tragicznej pointy.

Powtarzającym się motywem w twórczości Stellinga jest dworzec kolejowy, jak pisze Nina Zarichi w Iskusstvo Kino "dla reżysera miejsce znaczące, prawie sakralne, wymowne, praktycznie samowystarczalne, tworzące historie i bohaterów. Skrzyżowanie czasu i przestrzeni. Symbioza tego co wieczne i konieczne, drogi i celu...". Ów motyw staje się miejscem akcji trzech filmów reżysera tj. "Zwrotniczego", "Poczekalni" i "Ani pociągów, ani samolotów".

Na podstawie m.in. Yung. - VARIETY 24 September 1986

NAGRODY

1. – MFF Mostra Sao Paulo - Nagroda Publiczności
2. • Fantasporto, nagrody: Publiczności i dla Najlepszego Aktora (Jim van de Woude)
3. – MFF w Madrycie - Nagroda Publiczności

POSTAĆ REŻYSERA

Jos Stelling urodził się 16.07.1945 roku w Utrechcie w Holandii w mieszczańskiej rodzinie cukierników. Nigdy nie uczęszczał do szkoły filmowej, był samoukiem; amatorsko kręcił filmy na taśmie 8 mm. Przełom nastąpił w 1974 roku, kiedy po siedmiu latach zbierania materiału i żmudnej pracy z aktorami – amatorami, Stelling zadebiutował na dużym ekranie historyczną epopeją Marika i czarna śmierć. Debiut ten objawił światu nietuzinkowego artystę, który zachwycił oszałamiającą galerią obrazów, wziętych ze wspaniałej tradycji sztuki niderlandzkiej. Odtąd dbałość o stronę plastyczną będzie stałym wyróżnikiem jego niezwykłych dzieł. Marika i czarna śmierć zdobyła uznanie nie tylko w kraju, ale również za granicą: na festiwalu w Cannes film otrzymał nominację do Złotej Palmy. Stelling kilkukrotnie powracał do dramatów kostiumowych, kręcąc Elckerlyc i Rembrandt fecit 1669 oraz superprodukcję pt. Latający Holender (De Vliegende Holländer), za którą otrzymał nominację do weneckiego Złotego Lwa oraz zdobył Srebrną Żabę na festiwalu Camerimage. W latach '80 Stelling zwrócił się ku współczesności w dramatach De Pretenders, De Illusionist oraz Zwrotniczy (De Wisselwachter). Tematykę tę kontynuował także po zrealizowaniu Latającego Holendra w kameralnym komediodramacie No trains, no planes oraz w cyklu trzech filmów krótkometrażowych pod wspólnym tytułem Erotic Tales zrealizowanych w ramach międzynarodowego projektu. Oprócz działalności artystycznej Stelling zaangażował się także w edukację i promowanie sztuki filmowej. Jest inicjatorem Festiwalu Filmów Holenderskich w Utrechcie, a dzięki jego staraniom powstało centrum filmowe Louis Hartlooper Complex. Nazywany ojcem spóźnionej holenderskiej nowej fali pozostaje najbardziej znanym holenderskim twórcą filmowym kontynuującym swoją działalność w ojczyźnie.