Początki tradycji operowych na polskim dworze królewskim sięgają czasów panowania Zygmunta III Wazy, a to za sprawą muzycznych zainteresowań jego syna i następcy tronu – Władysława IV. Za czasów saskich popularność muzycznych przedstawień, zgodnie z zachodnimi wzorcami, znacznie wzrosła, apogeum zyskując za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Sceny teatralne istniały jednak nie tylko w stolicy. Kultura operowa kwitła także na dworach rodów magnackich, częstokroć utrzymujących własne kapele wokalno-instrumentalne i sale widowiskowe. W drugiej połowie XVIII wieku rodziny Sapiehów, Tyzenhauzów, Ogińskich, a przede wszystkim Radziwiłłów tworzyły własne lokalne ośrodki kulturalne.
To właśnie na dworze księcia Radziwiłła w Nieświeżu w 1784 roku, z okazji przyjazdu króla Stanisława Augusta, zrealizowano jedną z pierwszych polskich oper. Była to trzyaktowa śpiewogra pod wdzięcznym tytułem Agatka, czyli przyjazd pana. Libretto przygotował Maciej Radziwiłł, natomiast autorstwo utrzymanej w stylu galant muzyki przypisuje się nieświeskiemu kapelmistrzowi Janowi Dawidowi Hollandowi, choć badacze wskazują niekiedy także na innego radziwiłłowskiego kapelmistrza – Alessandra Danesiego.
Miłosna historia rozgrywa się w wiejskim środowisku, gdzie o rękę tytułowej bohaterki starają się ukochany Agatki – Antek Całka oraz Antek Gajdak, wspierany przez podstarościego Pijaszkę. Intrygę rozwiązuje dopiero przyjazd dobrego pana, który sprawiedliwie rozsądza spór. Całości przyświecają oświeceniowe idee społecznego ładu, zakładającego odpowiedzialną i pełną zrozumienia dla obowiązującego porządku postawę przedstawicieli różnych stanów. O nośności tematu i sukcesie przedstawienia mogą świadczyć nie tylko zachowane w kronikach świadectwa ogromnej liczby chętnych do obejrzenia premiery przedstawienia, ale także, a może przede wszystkim fakt, że już w kolejnym roku dzieło zostało wystawione w Warszawie, a później również we Lwowie.

◆ OBSADA ◆
AGATKA: JULITA MIROSŁAWSKA
ANTEK CAŁKA: SYLWESTER SMULCZYŃSKI
PLOCIUCHOWA: DOROTA LACHOWICZ
PIJASZKO: PIOTR KĘDZIORA
DBALSKI: WITOLD ŻOŁĄDKIEWICZ
WALENTY: PIOTR CHWEDOROWICZ
ANTEK: GAJDAK ROBERT SZPRĘGIEL
STACH: JAKUB A. GRABOWSKI
MACIEK: GRZEGORZ ŻOŁYNIAK
PAN: BOGDAN ŚLIWA
ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA
DYRYGENT MAREK TOPOROWSKI

Inspicjent AGNIESZKA ORLIKOWSKA