Przed rokiem 1914 skonfrontowano i raz jeszcze przetestowano wszystkie mocne i słabe strony starej i nowej Europy. Sprawdzono, na ile wytrzymałe są tradycyjne granice: artystyczne, osobiste i społeczne. Krytycznej analizie poddano fundamenty moralne i teoretyczne. W budownictwie miejskim i w medycynie wypróbowano nowe możliwości techniczne. A wszystko to w jednym mieście, w którym „jednego dnia minąć mogło sto lat“ - jak już po I wojnie światowej, z dystansu powiedział o Wiedniu Robert Musil.

Z perspektywy czasu lata przed wybuchem I wojny światowej określane są często jako cisza przed burzą. Jednak wbrew stereotypom Austria przeżywała wówczas intensywny okres, kiedy to życie - we wszystkich swych przejawach - robiło ostatni, wielki krok w nowoczesność: Zygmunt Freund badał podświadomość naszej egzystencji, kobiety zaczęły się emancypować, syjoniści wyczekiwali powstania państwa żydowskiego, muzyka nie opierała się już na fundamentach harmonii a malarstwo ochoczo uwolniło się od idei figuratywności. Od połowy XIX wieku liczba mieszkańców Wiednia wzrosła ponad czterokrotnie: z niespełna pół miliona do ponad dwóch milionów. Ze wszystkich siół i prowincji monarchii austro-węgierskiej ściągali przybysze, wśród których byli nie tylko zwycięzcy tego nagłego rozwoju, ale też jego przegrani. W Wiedniu, obok niepowtarzalnego Ringu i wspaniałych domów burżuazji, jawnie już powstawały dzielnice biedoty. Jej najbardziej znanym dziś bezdomnym był przybyły z Górnej Austrii do Wiednia w 1907 roku młody mężczyzna, który w antysemickiej atmosferze nasiąkał brzemiennymi w skutki wrażeniami: Adolf Hitler.

„W paru słowach” Robert Musil streścił ostatnie miesiące przed wybuchem I wojny światowej: „wiele rzeczy się wydarzyło, był to burzliwy czas, koniec 1913 i początek 1914 roku”. Nic dziwnego, że Rainer Maria Rilke w liście na koniec roku zredukował swoje „życzenia na 1914, 1915, 1916, 1917 itd.” do jednego słowa: „spokój”.

Kuratorzy wystawy: Manfred Thumberger / Dr Stefan Kutzenberger, Tekst: Dr Stefan Kutzenberger, Tłumaczenie polskie: Maciej Soborczyk, Natalia Wawrzewska, Grafika & Design: Manfred Thumberger, ©Wszystkie prawa zastrzeżone, ©Copyright: Manfred Thumberger

Wstęp wolny