EKRAN W MROKU

PRZEGLĄD FILMÓW EKSPRESJONISTÓW NIEMIECKICH Z MUZYKĄ NA ŻYWO

14-16 maja 2010 r., Warszawa, Kino ŚWIT

Filmowy ekspresjonizm niemiecki zrodził wiele ponadczasowych dzieł filmowych penetrujących zakamarki ludzkiej psychiki. Obejrzenie w warszawskim kinie „Świt" najbardziej reprezentatywnych dla niego dzieł, zwłaszcza w nowych aranżacjach muzycznych stanowić może niezwykłą przygodę intelektualną i estetyczną. Dziewięćdziesiąt lat od premiery filmu inicjującego ten kierunek zmieniły się zasadniczo lęki i niepokoje człowieka oraz kontekst kulturowy w jakim żyjemy. Pozostało jednak fundamentalne poczucie zagubienia jednostki w świecie, ktory ją przerasta i skłania niejako do zatraty swej indywidualności. Właśnie ta nasilająca się dzisiaj cecha łączy ducha ekspresjonizmu z nowoczesnością.

Celnie sytuację wspołczesnego człowieka ujął Erich Fromm pisząc: „Ogrom miast, w ktorych człowiek się gubi, budowle wysokie jak gory, bezustanne bombardowanie dźwiękiem radia, wielkie nagłowki, ktore zmieniają się trzy razy dziennie uniemożliwiają wybor rzeczy naprawdę ważnych, widowiska, w ktorych setka dziewcząt z precyzją zegarka demonstruje zdolność wyeliminowania indywidualności - wszystko to stanowi odbicie systemu, gdzie jednostka staje twarzą w twarz z bezmiernym ogromem, ktorego jest drobną cząstką. Jedyne, co może zrobić, to wpaść w rytm". Chaos duchowy, bezduszność wspołczesnego świata czy poczucie zmęczenia człowieka cywilizacją i jej tworami okazują się więc być przejawem doświadczenia, ktore legło u podstaw filmowego ekspresjonizmu, a przez to filmy te pozostają dziełami aktualnymi, trafnie opisującymi kondycję człowieka, także wspołczesnego.

Niemiecki ekspresjonizm filmowy wyrosł z atmosfery klęski Niemiec po I wojnie światowej, opisywał powojenny chaos duchowy i ferment panujący w zwyciężonych Niemczech. Powstawała estetyka koszmaru, ekran zaludniły wampiry, duchy, lunatycy, majaczenia chorej psychiki, mroczne twory podświadomości człowieka. Odpowiadała temu zdeformowana i świadomie nierealistyczna scenografia filmow, mająca zgodnie z założeniami ekspresjonizmu oddawać stan ducha bohaterow, ktorych działania nie mają jakiejkolwiek motywacji realistycznej, a oni sami poruszają się jakby w transie czy połśnie.

Datę premiery „Gabinetu doktora Caligari" - 26 lutego 1920 r. - można uznać za datę narodzin światowego kina artystycznego, nakierowanego nie na tanią rozrywkę, ale na kontemplację dzieła sztuki. Jest to zarazem manifest ekspresjonizmu niemieckiego, film, ktory inspiruje tworcow filmowych po dziś dzień. W kreowaniu świata przedstawionego w filmie zasadniczą rolę odgrywa scenografia w całości namalowana na wielkich płotnach, ukazując rzeczywistość zdeformowaną, z licznymi krzywiznami, figurami geometrycznymi i narysowanymi cieniami. Mroczna historia doktora Caligari, ktory stworzył mordercze monstrum może być odczytana jako wyraz nieświadomości zbiorowej owczesnego społeczeństwa i przeczucia nadchodzącego nazizmu.

Ze strachu przed jutrem w powojennych Niemczech wyrasta rownież „Metropolis" Fritza Langa - film będący nie tylko perłą w koronie filmowego niemieckiego ekspresjonizmu, ale rownież „dantejskim przeczuciem Auschwitz". Już w kilka lat po premierze filmu scenarzystka Thea von Harbou podda się ideom głoszonym przez Adolfa Hitlera. Dzieło Langa, będące swoistym majstersztykiem scenograficznym zawiera hipnotyzującą wizję społeczeństwa przyszłości podzielonego na dwie klasy - klasa wyższa mieszka wśrod olśniewających drapaczy chmur, ludzie zaś z niższej klasy, odziani w identyczne stroje oddani są nieludzkiej pracy, dbając o utrzymanie wielkiego miasta. * *

I wreszcie ostatni z prezentowanych filmow - „Nosferatu" Friedricha Wilhelma Murnaua, film legenda, jedno z najwybitniejszych dzieł kierunku. Jest to opowieść o niosącym śmierć potworze, kolejna skrywana zapowiedź nazizmu, diagnoza lęku i zagubienia jednostki we wrogim świecie. Z kadrow pełnych cieni leniwie sączący się niepokoj paraliżuje widza, obrazując wkradający się do uporządkowanego, mieszczańskiego życia pierwiastek „obcości" i „niesamowitości".

Wartość artystyczna prezentowanych w czasie przeglądu obrazow wzbogacona zostanie o wymiar edukacyjny w postaci prelekcji, panelu dyskusyjnego oraz spotkań z krytykami i tworcami muzyki filmowej.

Kompozytorem i wykonawcą muzyki do filmow prezentowanych podczas przeglądu jest Marcin Pukaluk - muzyk multiinstrumentalista (fortepian, organy, syntezator, akordeon, cymbały, instrumenty perkusyjne). W jego podejściu do muzyki uderza prostota środkow, przejrzystość formy, oraz radykalna selekcja dźwiękow. Cechy te wpisują go w powstały w latach 60-tych nurt minimal music. Artysta nie kryje zresztą źrodeł swoich inspiracji, podając nazwiska takich kompozytorow jak: Steve Reich, Philip Glass, Henryk Mikołaj Gorecki czy Wojciech Kilar. Jego kompozycje łączą w sobie głęboką fascynację przestrzenią, wyrażającą się w dbałości o warstwę brzmieniową utworow, umiejętne operowanie nastrojem oraz wyczucie filmowego dramatyzmu.

PROGRAM

14 MAJA (PIĄTEK)

GODZ. 19:00 - MUZYKA W FILMIE DOKUMENTALNYM

Spotkanie z Adamem Kulikiem, dokumentalistą, pisarzem i dziennikarzem TVP Lublin.

GODZ. 20:00 - GABINET DOKTORA CALIGARI

Reżyseria: Robert Wiene

Muzyka: Marcin Pukaluk - fortepian

Prelekcja przed filmem: Mikołaj Wojciechowski

15 MAJA (SOBOTA)

GODZ. 19.00 - ŚWIATŁA, CIENIE I DŹWIĘKI W PRZESTRZENI EKSPRESJONIZMU

Panel dyskusyjny z udziałem krytykow filmowych, muzykologow oraz zaproszonych gości.

GODZ. 20.00 - METROPOLIS

Reżyseria: Fritz Lang

Muzyka: Marcin Pukaluk - instrumenty klawiszowe

Prelekcja przed filmem: Mikołaj Wojciechowski

16 MAJA (NIEDZIELA)

GODZ. 19.00 - MUZYKA W FILMIE FABULARNYM

Spotkanie z Maciejem Zielińskim, kompozytorem muzyki filmowej.

GODZ. 20.00 - NOSFERATU SYMFONIA GROZY

Reżyseria: Friedrich Wilhelm Murnau

Muzyka: Marcin Pukaluk - akordeon, cymbały

Prelekcja przed filmem: Mikołaj Wojciechowski

BILETY

8 zł i 5 zł (ulgowy).

Rezerwacja biletow na seanse pod numerem telefonu 022 811-01-05 w godz. 8.00 - 20.00.

Więcej informacji na www.ekranwmroku.pl

bilety:

8 i 5 zł ulgowy