Straszny Dwór/ Stanisław Moniuszko

„Straszny dwór” – skomponowana w latach 1861-1864 polska opera, do której libretto napisał Jan Chęciński, to dzieło o silnym zabarwieniu patriotycznym, które posiada jednocześnie cechy romantyczne i komediowe. Z powyższych powodów było popularne wśród polskiej publiczności i zakazane przez rosyjskie władze okupacyjne; opera powstała bowiem w okresie zaborów, a jej prapremiera 28 września 1865 roku w Warszawie, przerodziła się w wielką manifestację patriotyczną. Wystawiona dwa i pół roku po upadku powstania styczniowego na całe pokolenia znalazła trwałe miejsce w sercach Polaków.

Akcja opery dzieje się w pierwszej poł. XVIII w. Zbigniew i Stefan wracają do domu po skończonej służbie wojskowej. Poprzysięgają na zawsze pozostać „w bezżennym stanie”. Ale inne są zamiary ich ciotki, Pani Cześnikowej. Bracia postanawiają odwiedzić starego przyjaciela ojca – Miecznika. W jego dworze poznają dwie urodziwe panny – Hannę i Jadwigę – córki Miecznika. Zaczynają się wahać. Tymczasem Cześnikowa, która chce ich wydać za inne niewiasty, wyrabia im złą markę u właściciela dworu, twierdząc, że panicze to tchórze. Damazy, panny i Skołuba postanawiają przekonać się czy szlachcice są faktycznie podszyci strachem. Skołuba opowiada Maciejowi historię Strasznego dworu. Panicze nic sobie z tego nie robią, ale chcąc dotrzymać postanowienia (verbum nobile) decydują się wyjechać. Jednak podstęp arystokraty Damazego, także pretendenta do ożenku, wychodzi na jaw, podobnie jak wzajemne zauroczenie młodych. Ku ogólnej radości i „pokrzepieniu serc” rzecz kończy nieoczekiwanie zabawnym wyjaśnieniem dlaczego „ten dwór strasznym się zowie”.

Dumka Jadwigi, aria z kurantem, aria Skołuby, chór prząśniczek oraz mazur z IV aktu, to najsłynniejsze fragmenty tej na wskroś polskiej opery.