EtnoKraków/Rozstaje 2025: full-pass | karnet trzydniowy

#

Wędrowiec | Chvost | Non-adaptive Dance Music | Gary Gwadera: Trzeciak’s Head | Radical Polish Ansambl | Vassvik - Silvola - Strype

---

WĘDROWIEC

Nie traktują muzyki obrzędowej jak muzealnego eksponatu. Ożywiają ją, dodając do niej współczesne brzmienia i improwizacje. Inspiruje ich również minimal music i doświadczenia teatralne. To powrót Wędrowca na Rozstaje po dwudziestu latach. Posłuchajcie ich intrygującej i dojrzałej opowieści!

Wędrowiec to grupa muzyczna, która czerpie z tradycyjnej muzyki obrzędowej Polski centralnej łącząc je ze współczesnymi elementami i formami ekspresji artystycznej. Inspiracje znajdują w melodiach zapisanych przez Oskara Kolberga i w nagraniach archiwalnych, nadając im nowe życie i reinterpretując je na swój sposób. Członkowie Wędrowca nie traktują muzyki obrzędowej jak muzealnego eksponatu. Ożywiają ją, dodając do niej współczesne brzmienia i improwizacje. Inspiruje ich również minimal music i doświadczenia teatralne. Ważnym elementem występów Wędrowca jest nawiązanie do dawnych obrzędów. Nie jest to jednak rekonstrukcja rytuałów, a raczej inspirowana nimi forma dźwiękowego spektaklu. Koncerty Wędrowca to podróż w czasie, pomiędzy światami i doświadczenie dawnych rytuałów w nowoczesnej odsłonie.

Muzycy Wędrowca brali udział wcześniej w wielu przedsięwzięciach muzycznych jak m.in.: Księżyc, Bractwo Ubogich, Kapela Domu Tańca, Kołowrót, Pies Szczeka, Senjawazabawa, Nagrania Terenowe Snów. Jako Wędrowiec zadebiutowali jesienią 2003 roku, a w roku 2004 zdobyli I nagrodę festiwalu Polskiego Radia Nowa Tradycja. Wędrowiec koncertował m.in. na Warsztatach Europejskiej Unii Radiowej w Polskim Radiu, w Centrum Sztuki Współczesnej – Zamek Ujazdowski w Warszawie, Festiwalu Rozstaje w Krakowie, w Szwecji, Niemczech, Francji oraz na Taborze Domu Tańca w Szczebrzeszynie. W 2009 zespół nagrał demo: Wędrują nuk nie używają (Requiem Records, 2019). W 2023 roku zespół zdobył I nagrodę na Turnieju Muzyków Prawdziwych, festiwalu organizowanym przez Filharmonię im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie.

Agata Harz – głos, przedmioty, małe basy
Emilia Herda – głos, przedmioty, piła, bębenek obręczowy
Piotr Herda – skrzypce, altówka, przedmioty
Remek Hanaj – skrzypce, lira korbowa, przedmioty, taśmy, wierszyki

---

CHVOST

Piszą o sobie tak: Chvost – dawniej chwast, pompon, albo ogon. Pleni się, zarasta, zawadza. Chwosta się wypiera, ignoruje, bezskutecznie zwalcza. Chvost to duet muzyczny tworzony przez wokalistkę Paulinę Bisztygę i producenta muzycznego Minoo. Nadają współczesne brzmienie, podszyte elektroniką, dawnym ludowym pieśniom i zwracają uwagę na to jak bardzo aktualny wciąż jest ich przekaz.

Nieszczęśliwa miłość, przemoc, rodzicielstwo, małżeństwo wyśpiewane w ludowych pieśniach, na progach, ciasnych izbach jak skargę. Znalezione w archiwach, tworzone z chęci poczucia wspólnoty, ale też lekarstwa na współczesne bolączki. Dziś mogą zabrzmieć na różne sposoby, ale tak naprawdę nic się nie zmieniło. Tam gdzie czas przegrywa z sentymentem i zagłusza bezsilne wołanie pojawia się przester. Wśród skrzętnie pielęgnowanych kwiatów wyrasta Chvost.

Paulina Bisztyga mówi: „Muzyka ludowa jest w naszych umysłach przekłamana. Zazwyczaj zna się jedną, wesołą zwrotkę. Prawda jednak zaczyna się dalej, głębiej. Pieśni ludowe, nawet jeśli często wydają się wesołe, wcale takie nie są. Tam wszędzie ścielą się rozstania, żal, przemoc, rozłąka z rodziną, zamążpójście, niekoniecznie z wyboru. Dla wielu był to jedyny środek przekazu i ekspresji, a przy okazji możliwość podzielenia się swoim światem z innymi. Wspólny śpiew był też formą wsparcia i odreagowania trudnej rzeczywistości. W Chvoście szczególne miejsce zajmują historie kobiet, wsadzanych w sztywne gorsety, wpychanych w rolę. Minął czas, ale czy życie tak bardzo się zmieniło?".

Minoo dodaje: „Teksty piosenek ludowych aż trzeszczą od emocji. Chcieliśmy poszukać nieoczywistych rozwiązań i podczas pracy nad materiałem ciągnęło nas w stronę eksperymentowania. Zresztą uważam, że współcześni producenci są trochę jak muzycy ludowi – kreatywność bazuje na improwizacji, znajomość nut nie jest konieczna. Na przestrzeni lat zmieniają się instrumenty, techniki, pojawia się technologia. Ekspresja to jednak coś, co żyje w nas na głębokich poziomach i zawsze znajdzie dla siebie środek".

Paulina Bisztyga – śpiew
Paweł Pruski | Minoo – elektronika

---

NON-ADPAPTIVE DANCE MUSIC

Dla projektu NDM punktem wyjścia są melodie tradycyjne, grane do tańca na polskich wsiach. Rozpatrujemy je jako świetnie zaprojektowane narzędzia do wprawiania w przyjemność i ekstazę poprzez wir. Przetrwały one w pamięci społeczności wiejskich wiele pokoleń, co wydaje się dostatecznym testem sprawdzającym ich przydatność w tej dziedzinie.

Większość przyjemnych zajęć, takich jak jedzenie czy seks, ma silne związki z przetrwaniem. Takie działania stymulują mechanizmy w mózgu, które rozwinęły się po to, aby nagradzać i stymulować zachowania adaptacyjne. Non-adaptive Pleasure Seeking to klasa zachowań, która prowadzi do przeżywania przyjemności, ale nie łączy się z korzyścią przetrwania. Zachowaniami NAPS mogą być branie heroiny, upodobanie do tłuszczów i cukrów oraz muzyka. Kwestia tego, czy muzyka tradycyjna ma korzenie ewolucyjne, czy raczej chyłkiem uciekła spod młota ewolucji, jest otwarta. Niemniej twórców projektu interesują dalsze losy tego zjawiska. Starają się szukać nowych sposobów, na które muzyka tradycyjna może sprawiać przyjemność, nie zapominając o jej głównym przeznaczeniu. Być może wtedy dalej będzie mogła trwać.

Maria Stępień – skrzypce, bębenek, wokal
Andrzej Józefczyk – komputer, skrzypce, bębenek

Maria Stępień – w 2011 roku usłyszała mazurka po raz pierwszy i od tamtego momentu swoje życie zawodowe i artystyczne poświęciła muzyce tradycyjnej. Trzon jej działalności stanowi wykonawstwo bliskie tradycji i źródeł i granie do tańca. Ten nurt realizuje z takimi zespołami jak Kożuch, Dobrzeliniacy czy Lunaria. Prowadzi szeroko zakrojoną działalność pedagogiczną – warsztaty instrumentalne wykonawstwa muzyki tradycyjnej dla m.in. festiwalu EtnoKraków Rozstaje – Orkiestra Festiwalowa oraz wykłada na studiach podyplomowych w zakresie Muzyki tradycyjnej na Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Nie stroni też od eksperymentów i gra w zespole Radical Polish Ansambl, oraz debiutującym zespołem Non-adaptive Dance Music. Współpracowała z takimi kompozytorami i muzykami jak: Bernhard Lang, Cezary Duchnowski, Marek Pospieszalski, Wacław Zimpel, czy Grzegorz Tarwid.

Andrzej Józefczyk – sprawnie porusza się w polu zarówno muzyki tradycyjnej jak i elektronicznej. Jest zdobywcą nagrody specjalnej na Turnieju Muzyków Prawdziwych (2023) w Filharmonii w Szczecinie oraz autorem pracy inżynierskiej z zakresu Music Information Retrieval, podejmującej temat analizy muzyki za pomocą algorytmów sztucznej inteligencji (Politechnika Wrocławska, 2021). Współpracował z Anią Brodą (muzyka tradycyjna i elektroniczna), a także Daną Vynnytsą w projekcie ethno jazzowym i zespołem “Małe instrumenty” (Wrocław).

---

GARY GWADERA | TRZECIAK’S HEAD

Hołd twórczości zapomnianego świętokrzyskiego „dżazisty” Wacława Trzeciaka – mistrza oberkowych rytmów. Z niewielu opowieści pozostałych po nim wyłania się sylwetka bezkompromisowego twórcy ludowego, który wycofuje się z życia muzycznego w momencie, gdy wiejskie parkiety zalewa muzyka chodnikowa, oparta na nużących go rytmach dwudzielnych.

Trzeciak’s Head, Sonata dżazowa
I. Alegro sauté
II. Kujechon
III. Obertyr 51
IV. Powolniak

W utworze “Trzeciak’s Head” Gary Gwadera oddaje hołd twórczości zapomnianego świętokrzyskiego „dżazisty” Wacława Trzeciaka – mistrza oberkowych rytmów. Z niewielu opowieści pozostałych po nim wyłania się sylwetka bezkompromisowego twórcy ludowego, który wycofuje się z życia muzycznego w momencie, gdy wiejskie parkiety zalewa muzyka chodnikowa, oparta na nużących go rytmach dwudzielnych. Jednak jeden z elementów tych pierwocin disco polo wciąga go bez reszty, a mianowicie – elektroniczne brzmienie perkusji. Trzeciak w swym domowym zaciszu eksperymentuje z rytmami oberkowymi wzbogacając je o kolory wydobyte z nowoczesnego, jak na tamte czasy, modułu perkusyjnego marki Polmuz. Niestety nie dowiemy się jakie były rezultaty tych prób, gdyż nic (chyba) nie zostało udokumentowane. Gwadera próbuje odtworzyć te poszukiwania Trzeciaka na specjalnie złożonym do tego celu akustycznym, śmieciowym zestawie perkusyjnym (bazującym na bębnach i talerzach polskich wytwórców z lat 70-tych i 80-tych), oplecionym elektronicznymi próbkami ejtisowego modułu Polmuz Ed-51. Wyobraźnia łódzkiego perkusisty Piotra Gwadery przekracza wszak granice muzyczne. Archetypiczny „mistrz Trzeciak” to również dzieło jego artystycznej kreacji, a od wymyślonego Trzeciaka ważniejszy jest tu „uczeń” Gwadera i jego realna muzyka. Ożywcza, na wskroś nowoczesna, przywołująca tradycję dawnych mistrzów oberka przez filtr nieprzeciętnej wrażliwości Gwadery – kreatora. To również powrót na Rozstaje. Piotr Gwadera na scenie EtnoKraków gościł już wcześniej z grupą Odpoczno.
Piotr Gwadera znany jest też z projektów rockowych, punkowych, eksperymentalnych, jazzowych, swobodnie improwizowanych. Aktywny jest też na ogólnopolskiej scenie wiejskiej muzyki tradycyjnej, gdzie jako miłośnik starych bębnów i blach słynie z wybitnej swobody posługiwania się rytmami trójkowymi w grze na tzw. „dżazie”. Jego główne zespoły to: Radical Polish Ansambl, Odpoczno, L.Stadt. Współpracował m.in. z Bernhardem Langiem, Kazuhisą Uchihashi, Stevenem Bernsteinem, Marcinem Maseckim czy Antonim Gralakiem. Jest laureatem II nagrody Festiwalu Polskiego Radia Nowa Tradycja 2024 za „magnetyczną osobowość, wyobraźnię muzyczną i niepowtarzalne połączenie awangardy i źródeł" oraz Złotych Gęśli Nowej Tradycji dla najlepszego instrumentalisty za „wirtuozowskie potraktowanie rytmów mazurkowych na nietypowym (perkusyjnym) instrumentarium".

Piotr Gwadera – perkusja (akustyczny śmieciowy zestaw perkusyjny bazującym na bębnach i talerzach polskich wytwórców z lat 70-tych i 80-tych) / elektronik

---

RADICAL POLISH ANSAMBL: NIEROZPOZNANA WIEŚ

Dla muzyków RPA wieś jest nierozpoznanym, intrygującym, pełnym sprzeczności fenomenem. Muzyka wsi nie pozostawia artystów obojętnymi – jest inspirująca i żywa, prosta, a jednocześnie pełna niuansów i zagadek. Chcą ją rozpoznawać i opowiadać wciąż na nowo. Na scenie EtnoKraków/Rozstaje 2025 zaprezentują materiał z najnowszej płyty Nierozpoznana wieś uhonorowanej w kwietniu 2025 roku przez Polskie Radio prestiżowym tytułem „Folkowy Fonogram Roku”.

Radical Polish Ansambl to spotkanie dawnego etosu wiejskich muzykantów z awangardowymi ideami muzyki współczesnej. I kolejny powrót na Rozstaje lidera zespołu Macieja Filipczuka, który przed laty gościł na rozstajowej scenie z zespołem Lautari. W RPA jest miejsce na improwizacje, poszukiwania, eksperyment, a wszystko oparte na mocnym fundamencie – znajomości wiejskich technik wykonawczych, poznawanych bezpośrednio u mistrzów w formie przekazu bezpośredniego. RPA wykonuje muzykę tradycyjną z Polski centralnej we własnych opracowaniach, a także utwory kompozytorów inspirujących się muzyką polskiej wsi, takich jak Tadeusz Sielanka, Zygmunt Krauze, Cezary Duchnowski, Piotr Żak. Radical Polish Ansambl zaraża także kompozytorów młodszego pokolenia jak Sławomir Kupczak, Agnieszka Stulgińska, Kuba Krzewiński, zaprasza do wsłuchiwania się w wiejską muzykę i komponowania utworów specjalnie dla ich nietypowego składu. We współpracy z kompozytorami oraz w czasie koncertów, zespół minimalizuje udział zapisu nutowego na rzecz żywego przekazu.

O swojej najnowszej płycie opowiadają muzycy RPA: „Hasło ‘nierozpoznana wieś’ zainspirowało nas do stworzenia materiału muzycznego i zamknięcia go w formie wydawniczej. Postanowiliśmy opowiedzieć o swoich doświadczeniach z muzyką wsi, tworząc własne kompozycje. Inaczej niż w przypadku zaproszenia do współpracy kompozytora, bierzemy tu pełną odpowiedzialność za tekst muzyczny i wszystkie metateksty złożone z osobistych refleksji, olśnień, pytań, zachwytów. Wieś jest dla nas nierozpoznanym, intrygującym, pełnym sprzeczności fenomenem. Muzyka wsi zaś nie pozostawia nas obojętnymi – jest inspirująca i żywa, prosta a jednocześnie pełna niuansów i zagadek. Chce się ją rozpoznawać i opowiadać wciąż na nowo! Usłyszycie tu nie tylko Radical Polish Ansambl, ale także poprzednie generacje wiejskich artystów, którzy odpowiadali twórczo na potrzeby swoich czasów. A może też wyobrazicie sobie, dokąd obcowanie z tą uniwersalną sztuką zaprowadzi nas w przyszłości. Na płytę i koncert „Nierozpoznana wieś” składają się utwory skomponowane kolektywnie przez zespół Radical Polish Ansambl na podstawie tradycyjnych melodii zaczerpniętych od wiejskich muzykantów i śpiewaczek.

Emilia Bolibrzuch – skrzypce
Maciej Filipczuk – skrzypce
Mateusz Kowalski – skrzypce
Marcin Lorenc – skrzypce
Łucja Siedlik – skrzypce
Maria Stępień – skrzypce
Piotr Gwadera – „dżaz” / perkusjonalia

Radical Polish Ansambl bezbłędnie weryfikuje nowe konteksty dla muzyki tradycyjnej. To nie tylko odważne i nowatorskie potraktowanie muzyki źródeł, ale przemyślane i ciekawe budowanie pomostów, pomiędzy minionym, a przyszłym. „Nierozpoznana wieś” i jej radykalny, w najlepszym znaczeniu charakter, są na pewno jednym z najważniejszych albumów nie tylko minionego roku, ale prawdopodobnie ostatniej dekady.
Ula Nowak, Dwójka - Program 2 Polskiego Radia.

---

VASSVIK / SILVOLA / STRYPE: WHITE (Norwegia / Finlandia)

W tym eksperymentalnym projekcie tradycyjne melodie ludu Sámi rozwijane są do animistycznych wokaliz joik i wspólnej improwizacji. Kreatywne wykorzystanie głosu przeplata się z nowatorską techniką gry na gitarze i innowacyjną reżyserią dźwięku, współtworząc nową muzyczną jakość i pomost między przeszłością a przyszłością.

To powrót Torgeira Vassvika na Rozstaje; przed laty publiczność festiwalową zachwycił z Vassvik Trio i poruszył z Ural Pop. Tym razem zaprezentuje materiał z najnowszego albumu White. Vassvik to muzyk Sámi, kompozytor, pochodzący z północnolapońskiego regionu Sápmi (Norwegia). Jest reprezentantem drugiej fali muzyki Sámi, zwłaszcza tradycji nadmorskich. Przez lata wypracował własny styl wypowiedzi i charakterystyczną estetykę. Jego muzyczne poszukiwania zaprowadziły go również do współpracy z chórami, orkiestrami, muzykami jazzowymi i klasycznymi. Łączy technikę śpiewu joik ze śpiewem gardłowym, tradycyjnymi instrumentami, gitarą i dźwiękami przyrody. Tradycja pieśni ludu Sámi: joik – praktykowana przez Vassvika z zachowaniem tradycji brzmieniowych języka Sámi – wpisana jest do Czerwonej Księgi UNESCO – Języków Zagrożonych. Vassvik jest autorem dwóch albumów „Sáivu” (2006) i „Sápmi” (2009), a także członkiem kwartetu Global Fever Orchestra oraz jego własnej grupy Vassvik. Czerpie natchnienie z rytualnych, szamańskich form wokalnych i perkusyjnych. Koncertował na wielu prestiżowych scenach etno i wolrd music. W jego muzyce królują zapętlenia rytmiczne w nieparzystym lub niestandardowym metrum i ekstatyczna ekspresja pozostawiająca miejsce na improwizację. Najnowszy album White z Torgeirem Vassvikiem współtworzy fińsko-norweski kompozytor, muzyk i producent Juhani Silvola, w swojej elektro-akustycznej twórczości skupiający się na osobliwej rytmice i frazowaniu, na generowaniu melodycznych trajektorii, tworzeniu głębokich, żywych barw i faktur brzmieniowych. W zakresie reżyserii dźwięku koncert i album White współtworzy też Audun Strype – artysta zafascynowany nowoczesnymi technologiami, zakochany w dźwiękach lasu, a preferujący spędzanie czasu z dala od wszystkiego, co spala energię i wydaje dźwięk. Jego idealny plan na weekend hi-fi: to system Tandberg 20 ze wzmacniaczem Tripath i panelem słonecznym .

Torgeir Vassvik – śpiew, bęben, gitara
Juhani Silvola – gitara preparowana, elektronika
Audun Strype – reżyseria dźwięku