Wiedeńczycy z Sinfoniettą: Urodziny Bottesiniego

Muzyczny globtroter i król kontrabasu
Wiek XIX to bez wątpienia epoka wielkich wirtuozów. Obok wielkich skrzypków, pianistów, nie zabrakło też i wirtuozów kontrabasu. Takim słynnym wirtuozem był Giovanni Bottesini, urodzony dokładnie 200 lat temu, 22 grudnia 1821 roku. Następca Dragonettiego, nazywany „Paganinim kontrabasu”, rozchwytywany był po obu stronach Atlantyku. Od momentu opuszczenia rodzinnej Cremy w północnych Włoszech, przez całe życie wiele podróżował. Wszędzie entuzjastycznie przyjmowany, w tym na dworach królowej Wiktorii, cara Aleksandra i cesarza Napoleona III. Był także autorem podręcznika do nauki gry na kontrabasie, Metodo completo per contrabasso. Upodobał sobie „wiolonczelowy” sposób trzymania smyczka, czyli od góry, stając się pierwszym znanym wirtuozem propagującym „francuski” typ smyczka.
Podobnie jak popularny w owych czasach, posiadający trzy struny kontrabas (dzieło Carla Antonia Testorego, Mediolan 1716), kariera Bottesiniego również oparta była na trzech filarach. Był on w końcu nie tylko wirtuozem, ale także dyrygentem i kompozytorem. Jego największym sukcesem dyrygenckim była bez wątpienia premiera Aidy w Kairze w 1871 roku i to z rekomendacji samego Verdiego.
Co ważne, nie pisał jak niektórzy wyłącznie na własny użytek – do takich utworów należy choćby Elegia D-dur, ale wyrażał się też w innych gatunkach: w pieśniach, kwartetach smyczkowych, utworach sakralnych czy operach. Te ostatnie wystawiane były m.in. w Hawanie (Colón en Cuba, znana również jako Cristoforo Colombo, 1847), Paryżu (L'Assedio di Firenze, 1856), Londynie (Ali Baba, 1870) czy Turynie (Ero e Leandro, 1879).
Gran Duo Concertante na kontrabas, skrzypce i orkiestrę stało się jedną z najpopularniejszych kompozycji Włocha. Pierwotnie przeznaczone na dwa kontrabasy, za sprawą ucznia Paganiniego, występującego z Bottesinim Camilla Sivoriego, który transkrybował partię kontrabasu na skrzypce – dzieło weszło do repertuaru w zmienionej obsadzie. Bottesini wykonywał ten utwór z takimi wirtuozami skrzypiec jak Henri Vieuxtemps, Guido Papini czy Henryk Wieniawski. A propos Polaka, razem z nim i grupą artystów impresaria Bernarda Ullmana, kontrabasista występował podczas wielu koncertów w Berlinie, Dreźnie, Frankfurcie n. Menem, Wrocławiu, Utrechcie, Hadze i Uppsali. Słynna Legenda op. 17 Wieniawskiego, który podróżował po świecie równie intensywnie co jego włoski kolega, powstała w 1859 roku w Ostendzie, pod wpływem uczucia do Isabelli Hampton, przyszłej żony kompozytora. Typowa romantyczna miniatura przepełniona jest tęsknotą i miłością i to właśnie pierwiastek uczuciowy wpływa na ekspresję i ogólny wyraz utworu. Zarówno Wieniawski, jak i Bottesini komponowali też popularne w XIX wieku fantazje i wariacje oparte na tematach ze znanych oper. Włoski kompozytor brał na warsztat melodie z oper Belliniego, Paisiella, Donizettiego czy Rossiniego. Ten ostatni zaś jest autorem cyklu sześciu sonat na smyczki. Napisał je w 1804 roku, mając zaledwie 12 lat, podczas letniego pobytu w domu zaprzyjaźnionego mecenasa i amatora kontrabasu Agostina Trossiego, który gościł Rossiniego nieopodal Ravenny. Cykl Sonate a quattro przeznaczony jest na dwoje skrzypiec, wiolonczelę i kontrabas.

Mateusz Borkowski