Gra z Kantorem - projekcja spektaklu „Desterrados UR EX DES MACHINE”

“Gra z Kantorem” to zainaugurowany w 2018 roku cykl projekcji spektakli teatralnych najważniejszych światowych reżyserów, odwołujących się poprzez formę, treść lub ideę do twórczości Tadeusza Kantora. Każdą projekcję poprzedza krótka prelekcja na temat twórczości prezentowanego artysty w kontekście fenomenu Teatru Śmierci. W 2021 odbędą się pokazy w ostatnie poniedziałki maja, września i października.

Wstęp na wszystkie wydarzenia cyklu jest bezpłatny.

Desterrados – Ur Ex Des Machine (Wygnańcy – Ur es dex machina) to jeden z najbardziej radykalnych spektakli brazylijskiego teatru Companhia Antropofágica (Kompania Antropofagiczna) i podsumowanie jego piętnastoletnich poszukiwań. Został stworzony na wystawę Tadeusz Kantor. Maszyna w São Paulo w 2015 roku.

31 maja, godz. 18.30 Reż. Thiago Reis Vasconcelos, Companhia Antropofágica Prelekcja/komentarz: Anna Róża Burzyńska, Michał Kobiałka Tłumaczenie spektaklu: Gabriel Borowski

Poprzez mozaikową, pełną odbić, powtórzeń i cytatów narrację, wchodzącą w grę z czasem i przestrzenią, sztuka eksploruje temat wygnania w różnych skalach: kraju, domu, czasu historycznego. Spektakl czerpie z myśli i twórczości m.in. Kantora, Adorna, Beethovena, Brechta, Darwina, Duchampa, sztuk awangardowych i popkultury. Jego głównymi inspiracjami są jednak koncept kulturowego kanibalizmu – pochodzący z tradycji rdzennej ludności Brazylii i służący plemiennemu doskonaleniu poprzez przyswajanie cudzych cnót podczas rytualnego, wspólnego biesiadowania – oraz teatr Tadeusza Kantora.

Wygnańcy nowatorsko angażują stworzone przez reżysera mechanizmy, które wprawiają w ruch maszynę sztuki dążącą do zajęcia rzeczywistości sceny. Machina ta używa snów, marzeń i wyobraźni jako narzędzi oporu wobec zdegradowanej natury rzeczywistości. Gra z realnością służy z kolei śledzeniu mechanizmów dziejowych, które prowadzą do ciągłego wykluczania różnego rodzaju tytułowych „wygnańców”. To poczucie wyobcowania jest wyczuwalne w napięciach między Ur, pierwotną materią, a Ex i Des, częściami maszyny, która wciąż pożera tę materię. Sztuka-maszyna oferuje zwrotnie publiczności materię życia codziennego jako grę z formami podporządkowanymi estetyce kultury masowej i przemysłu kulturalnego. Poddaje też mechanicznej analizie awangardowe i historyczne procesy wielkich przewrotów począwszy od rewolucji francuskiej i technicznej, a jednocześnie bada rytuały takie jak pokazy mody i wesela, poszukując źródeł społecznych mechanizmów władzy i zbiorowej pamięci.

Companhia Antropofágica to założona w 2002 roku grupa teatralna z São Paulo w Brazylii. Pracuje w duchu „Manifestu antropofagicznego” (1928) Oswalda de Andradego – jako główną zasadę działania przyjmuje wyrosłe na gruncie brazylijskiego modernizmu, a czerpiące z tradycji rdzennej ludności pojęcie antropofagii jako formy kulturowego ludożerstwa. Grupa ma w swoim dorobku już ponad dwadzieścia spektakli. Skupia się na poszukiwaniu współczesnej brazylijskiej formy teatralnej i odkrywaniu twórczych możliwości, jakie stwarza napięcie między teatrem politycznym, przemysłem kultury i awangardami estetycznymi.

Grupa przekracza granice ustalonych form artystycznych. W nieustannej grze z wątkami z historii powszechnej, sztuki i naturalnej usiłuje — wzorem antropofaga — przyswoić wartościowe elementy tego, co pożera. Posługuje się odwołaniami do kultury brazylijskiej i światowej, odrzucając podział na porządek wysoki i niski, jej spektakle są nieustannym, fascynującym dialogiem z kinem, muzyką, poezją, tańcem i sztukami plastycznymi.

Prezentacja spektaklu odbywa się w ramach projektu Staging Difficult Pasts.