Sen Henryka Schliemanna

wernisaż: 17 lipca 2007

Pierwsza w Polsce wystawa zabytków z mitycznej Troi.

Prezentowana wystawa jest wydarzeniem wyjątkowym. To pierwsza w dziejach polskiej archeologii ekspozycja zabytków z Troi, które są częścią europejskiego dziedzictwa kulturowego. Jej organizatorem jest Muzeum Prehistorii i Archeologii Wczesnohistorycznej w Berlinie i Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, przy współpracy Muzeum Miejskiego Wrocławia. Znaczenie organizacji wystawy w Polsce doceniły władze obu państw w osobach Premiera Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kanclerza Niemiec, pani Angeli Merkel, którzy objęli wystawę swym honorowym patronatem.

Ekspozycja “Troja Sen Henryka Schliemanna” to wybór ponad trzystu pięćdziesięciu zabytków przechowywanych w berlińskim muzeum. Na szczególna uwagę zasługuje replika słynnego ”Skarbu Priama”, który liczył sobie niemal dziewięć tysięcy przedmiotów ze złota i srebra, elektronu i miedzi, należących do króla Troi, Priama. Oryginał skarbu Schliemann podarował Muzeum Starożytności w Berlinie, skąd w 1945 roku wywiozła go armia sowiecka. Do 1993 roku uważany był za zaginiony. Tymczasem przechowywany był w tajnym magazynie w Rosji. Dopiero w 1996 r. wystawiono skarb w Muzeum Puszkina w Moskwie. O prawo do niego spierają się nadal Rosja, Niemcy i Turcja. Oprócz repliki “skarbu Priama” na wystawie będzie można obejrzeć kopię pośmiertnej maski, zwanej maską Agamemnona, ceramiczne naczynia o nietypowych, antropomorficznych kształtach, a także figurki bóstw oraz narzędzia i broń wykonane z krzemienia, kamienia, brązu i żelaza. Wystawa obejmuje również zabytki, które trafiły po wojnie do Państwowego Muzeum Archeologicznego ze zbiorów Erazma Majewskiego. Są to kopie i oryginały fragmentów naczyń trojańskich. Dwie gabloty prezentują także prasę polską z XIX wieku opisującą wykopaliska w Troi. Wystawie towarzyszy bogata ikonografia oraz obszerny katalog wydany przez Państwowe Muzeum Archeologiczne, zawierający artykuły o życiu Henryka Schliemanna wraz z omówieniem badań Troi.

Mit trojański stał się fundamentem zachodniej cywilizacji. Niemal każdy z nas fascynował się przecież losami bohaterów wojny trojańskiej, opisanymi w “Iliadzie” i “Odysei”, lub poznał jej historię podczas lektury mitów greckich. Często nie uświadamiamy sobie nawet, jak wiele istniejących dziś w kulturze europejskiej sformułowań o określonym znaczeniu, występujących we wszystkich językach świata, wywodzi się z dzieła Homera. To na podstawie tych poematów zadomowiły się w naszej kulturze takie określenia, jak pięta Achillesa, sąd Parysa, koń trojański jako symbol podstępu, czy wreszcie Trojan - jeden z najbardziej złośliwych wirusów komputerowych. Pamięć o wydarzeniach z Troi przetrwała tysiące lat, do dziś inspirując malarzy, rzeźbiarzy, poetów i twórców filmu na całym świecie. Eposy Homera pobudziły także wyobraźnię Henryka Schliemanna, niemieckiego kupca i archeologa-amatora, i zachęciły go do rozkopania wzgórza, które według niego kryło ruiny mitycznej Troi. Dzięki wyjątkowej pasji i determinacji odnalazł on jeden z najwspanialszych skarbów zapomnianego świata.

Troja została przez Schliemanna odkryta w 1870 r. W ciagu dwudziestu lat badań prowadzonych na wzgórzu Hisarlik odkopał on pozostałości aż dziewięciu wybudowanych tu kolejno miast (od 3000 p.n.e. po IV w. n.e.), niszczonych przez pożary, wojny i trzęsienia ziemi. Dziś przyjmuje się, że pozostałości fortyfikacji oznaczone jako Troja VIIa (choć niektórzy uważają, że chodzi tu raczej o warstwę Troja VI) można z największym prawdopodobieństwem wiązać ze zdarzeniami wojennymi przedstawionymi w “Iliadzie”, a sam gród został zburzony przez Achajów około 1200 r. p.n.e. Wiemy też, że schliemannowski "skarb Priama" i odpowiadająca mu II warstwa osadnicza Troi są o ponad 1000 lat starsze od wydarzeń opisywanych przez Homera.

Zabytki prezentowane na naszej wystawie pochodzą zarówno z najstarszych nawarstwień Troi, datowanych na wczesny okres epoki brązu, jak i z okresu hellenistycznego. W trakcie wykopalisk Schliemann, poza wspomnianym skarbem, znalazł także inne zespoły złotych i srebrnych ozdób, ukryte niegdyś m.in. pod podłogami domów. Ich repliki znajdą się na ekspozycji. Na wystawie zobaczyć będzie można także przedmioty związane z codziennym życiem mieszkańców Troi: naczynia gliniane, narzędzia brązowe i kamienne, figurki antropomorficzne, marmurową stelle z inskrypcjami.. “Troja. Sen Henryka Schliemanna” to jednak ekspozycja poświęcona nie tylko samym zabytkom. Jej drugim bohaterem jest sam Schliemann i jego niezwykła pasja badawcza, która pozwoliła na dokonanie odkryć będących do dziś symbolem archeologii europejskiej.