TEATR 'WĘGAJTY'

Projekt Terenowy Teatru Węgajty Reżyseria: Wacław Sobaszek Miejsce prezentacji: Brzezinka koło Oleśnicy Wyjazd autokaru z Wrocławia godz. 18,00

'W najnowszej pracy teatralnej w Węgajtach sięgnęliśmy po Kalevalę – pisze Wacław Sobaszek, założyciel Teatru Wiejskiego Węgajty i autor projektu. Sięgnęliśmy do tej ogromnej skarbnicy, syntezy pieśni, obrzędów, wątków narracyjnych, legend, mitów, wieści o prapoczątkach kosmologicznych i prehistorii. Kalevala jako dzieło, które ukształtowało się w XIX wieku w przedziwny sposób przekazuje refleksy dziejącej się historii aktualnej. Sytuacja robocza bardzo przypomina nasze podejście do dzieła Stanisława Vincenza Na wysokiej połoninie, dzieła nazwanego niegdyś huculską Kalevalą. (...) Nasze podejście do Kalevali jest bardzo konkretne praktycznie. Od początku poszukujemy rozwiązań dla ożywienia teatru poprzez odnalezienie autentycznych nici łączących ze sferą obrzędową. Robiliśmy to dotąd nawiązując do sfery kultury muzycznej, sfery pieśni ludowej – etap Historii Vinceza (premiera 1988), do sfery kultury tradycyjnej – etap Gospody ku Wiecznemu Pokojowi (rok 1922). Przydawało to naszym teatralnym realizacjom posmaku dionizyjskiego. (...) Praca nad Kalevala jest bardzo zindywidualizowana. Aktorzy bazują na tych wątkach, które drążą od lat we własny, autorski sposób. W pracy nad spektaklem używają masek, które sami stworzyli. Większość tych masek była wykorzystana już w fazach, które poprzedziły pracę nad spektaklem, tworzyły jego zalążki. Chodzi tu o antycypującą fazę pracy nad widowiskiem synkretycznym Ostatki, zapusty. To właśnie w tradycyjnych widowiskach zapustnych na Wschodzie Europy obecny był główny motyw dramatyczny wybrany przez nas z Kalevali. Motyw śmierci i odrodzenia herosa kulturowego, odgrywany przez komedianta – skomorocha, zanurzony czy wręcz obrośnięty jakby nieśmiertelnym bluszczem anegdot erotycznych, świadczących o jego niespotykanej mocy witalnej. W pracy nad Kalevalą usilnemu, pieczołowitemu przepracowaniu podlega warstwa słowa. W wielonarodowym zespole dialogi układają się w różnojęzyczną mozaikę. Czerpiemy z czterech wersji językowych, dwóch polskich, angielskiej i ukraińskiej. Drążenie materii słowa prowadzi pod tekst, tam, gdzie słowo istnieje jako żywe, niepisane, albo przedpisane, oralne. Celem jest dochodzenie do języka stricte teatralnego, mowy spojrzeń, dźwięków, ciszy, barwy, przypadku.' Kalevala, uznawana dziś za narodowy epos fiński, zapisana została przez Eljasa Lönnrotha i opublikowana w ostatecznej wersji w 1849 roku. Składa się z pięćdziesięciu pieśni, zebranych przez Lönnrotha od najwybitniejszych, współcześnie z nim żyjących śpiewaków. Do czasów Lönnrotha pieśni były przekazywane ustnie, z pokolenia na pokolenie, od czasów tak dawnych, że trudno je dziś określić. Przetrwały w nich opowieści o przedchrześcijańskich bohaterach, obyczajach i zaklęciach. Przedstawienie Węgajt oparte jest na pieśniach, związanych z jednym z najsłynniejszych bohaterów Kalevali Lemminkäinenem, ujmującym lekkoduchem i uwodzicielem, ale także – potężnym czarownikiem. Losy Lemminkäinena są przykładem trwałości literackich motywów. Martii Haavio, autor wydanej po polsku mitologii fińskiej doszukał się nawet w historii Lemminkäinena analogii z egipskim mitem Ozyrysa. Obaj mityczni bohaterowie zginęli poćwiartowani i odrodzili się do nowego życia. W tym kontekście spektakl zespołu z Węgajt można traktować jako prastarą archetypową opowieść o inicjacyjnej drodze bohatera, którym jest każdy z nas. Poprzez narodziny, miłość i śmierć zdąża do zmartwychwstania.

Izabela Walesiak, Radio Olsztyn