Stasi

strażnik komunistycznego reżimu

Wójtowska(parter)

Drugi spośród najstarszych zawodów świata

Wywiad określany bywa mianem "drugiego spośród najstarszych zawodów świata". Od dawien dawna dążeniem elit rządzących było uzyskanie przewagi strategicznej i taktycznej nad nieprzyjacielem. Jednak definicja owego "nieprzyjaciela" jest ściśle uzależniona od polityki i czasów w jakich ją się uprawia. Stasi, wschodnioniemiecka służba bezpieczeństwa, niepodzielnie przez dziesięciolecia kontrolowała życie milionów obywateli NRD. Wystawę pt. "Stasi - strażnik komunistycznego reżimu" od 9 do 27 sierpnia będzie można oglądać w Sali Wójtowskiej wrocławskiego ratusza.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenach sowieckiej strefy okupacyjnej Niemiec władze sowieckie wraz z niemieckimi komunistami wprowadzały stopniowo system polityczny oparty na sprawdzonych w ZSRR wzorach. Proces ten obejmował także tworzenie organów bezpieczeństwa według modelu stalinowskiego. "Misją klasową" funkcjonariuszy bezpieczeństwa była ochrona socjalistycznej NRD i wcielanie politycznej linii partii. Poprzez nieformalne kontakty ze wszystkimi instytucjami państwowymi, całą armią etatowych funkcjonariuszy i tajnych współpracowników oraz metodami kontroli, podsłuchu i przeszukań, deportacji, tortur fizycznych, publicznych procesów pokazowych Stasi otoczona była nimbem wszechwładnej i wszechobecnej instytucji. Opinia ta była świadomie kultywowana, by stłumić w zarodku wszelkie krytyczne postawy obywateli. Zasadnicze działania struktur organizacyjnych Stasi pozostawały niezmienione przez ponad 40 lat.

Powody

Banalne powody wystarczyły, by wzbudzić zainteresowanie funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego NRD. Oto pierwszy przykład z brzegu. Pan S. Zwrócił na siebie uwagę aparatu bezpieczeństwa i wszczęto przeciwko niemu postępowanie operacyjne pod kryptonimem "Kontener" z racji podejrzeń o szpiegostwo. Powodem były jego częste...spacery po lesie. Wykonano zdjęcia leśnej ścieżki, po której zwykł przechadzać się S. oraz portrety drzew, które służbie bezpieczeństwa wydały się nadzwyczaj podejrzane.

Organizacja

Konstrukcja poszczególnych obszarów zadaniowych oparta była na strukturach liniowych. Oznaczało to, że centralnym komórkom służbowym z reguły podporządkowane były wydziały i referaty w poszczególnych okręgach, którym podlegały z kolei jednostki szczebla powiatowego działających w powiatach,miastach i dzielnicach większych miast. Delegatury okręgowe stanowiły zminiaturyzowane odzwierciedlenia struktury ministerstwa. Istniały wyjątki od tej reguły wynikające z uwarunkowań lokalnych np. w Rostocku funkcjonował Wydział Portowy odpowiedzialny za "zabezpieczenie" żeglugi morskiej i funkcjonowania portów, zaś w okręgu Drezno funkcjonowała jednostka pod nazwą "Politechnika/Szkoły Wyższe". Oprócz oficjalnych budynków służących do celów służbowych bezpieka korzystała także z "tajnych mieszkań". W jednym tylko zespole wieżowców przy pl. Lenina (obecnie Plac Narodów) w Berlinie Wschodnim funkcjonowało 23 zakonspirowane lokale kontaktowe.

Zasady pracy i płacy

Zasadą działania aparatu bezpieczeństwa był fakt, iż równolegle do wzrostu liczby etatowych funkcjonariuszy (zwanych "armią cieni") zwiększały się szeregi nieformalnych współpracowników. "Armia cieni" w 1989 roku liczyła 91 tys. etatowych pracowników, zaś tajnych współpracowników było ponad 173 tys. Wszyscy zatrudnieni w resorcie, z wyjątkiem nielicznych pracowników cywilnych, nosili stopnie wojskowe. Służba bezpieczeństwa sama dbała o stały dopływ nowych kadr. Zdarzało się, że dla Stasi pracowały całe rodziny.

Częstokroć dzieci etatowych funkcjonariuszy otrzymywały propozycję pójścia wślady rodziców. Uposażenie etatowych pracowników aparatu bezpieczeństwa obejmowało wiele składników: wynagrodzenie zasadnicze, świadczenia z tytułu uczestnictwa w akcjach specjalnych, za służbę w systemie zmianowym. Ponadto wypłacano dodatki mieszkaniowe i żywieniowe oraz deputaty odzieżowe.

Przykładowe wynagrodzenie funkcjonariusza o stopniu kapitana wynosiło 1810 marek (dlaporównania: średnia płaca w NRD 1989 roku wynosiła 1172 marki, a zarobek pracownika z wykształceniem wyższym - 1477 marek.

Przysięga pracownika Stasi:

Przysięgam: iż jako pracownik Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego,stojąc u boku Narodowej Armii Ludowej i innych zbrojnych organów NiemieckiejRepubliki Demokratycznej, sił zbrojnych oraz organów obrony i bezpieczeństwaZwiązku Radzieckiego i sojuszniczych krajów socjalistycznych, będę zwalczaćwrogów socjalizmu z narażeniem własnego życia i wypełniać powierzone mizadania dla zagwarantowania bezpieczeństwa państwowego.

Na podst. Die Bundesbeauftragte fuer die Unterlagen des Staatssicherheitsdienstes der ehemaligen Deutschen Demokratischen Republik, Berlin 2005 - op. J.Mirecka