Japońskie Malarstwo Tradycji Haiga

Takebe Socho

Malarstwo heiga artysty japońskiego Takebe Socho (1761-1814) pochodzące z prywatnej kolekcji Pana Shozaburo Masudy. Wystawa zorganizowana została pod patronatem Ambasady Japonii w Polsce, wcześniej była pokazywana w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.

Haiga to specyficzny rodzaj japońskiego malarstwa. Artysta stosujący styl haiga tworzy obraz na temat wiersza własnego lub innego autora. Najlepsze prace tego gatunku powstawały wtedy, gdy inspirację dla autora stanowił jego własny wiersz.

Wprawdzie inskrypcje stosunkowo często pojawiają się na obrazach artystów japońskich, jednak haiga wyróżnia się w zasadniczy sposób od innych form. Jest ono inspirowane krótkim, siedemnastosylabowym wierszem haiku (zwanym też haikai lub hokku) podzielonym na niesymetryczne jednostki o 5, 7 i 5 sylabach. Poezja ta powstała w Japonii w XVII w i cieszy się tam popularnością do dzisiaj. Na początku XX w. rozprzestrzeniła się w Europie i Ameryce. Haiga to unikatowa forma sztuki, w której poezja, kaligrafia i malarstwo uzupełniają się i wzbogacają. Te trzy formy powstają przy użyciu tych samych narzędzi: pędzla, papieru i tuszu, a wykonują je artyści, dla których najważniejsza jest wizja poetycka. Haiga łączy słowo i obraz, ale ani wiersz nie opisuje bezpośrednio rysunku, ani rysunek nie ilustruje bezpośrednio wiersza. Te różne formy wypowiedzi uzupełniają się. Haiga były malowane przez poetów i artystów, którzy czuli, że słowa nie są w stanie oddać wszystkich odczuć i przeżyć. Haiga to malarstwo, które w prosty sposób raczej sugeruje, niż pokazuje.

Ten typ malarstwa występuje w kilku odmianach, jako malowidła w zwojach do zawieszania poziomo lub na składanych parawanach, stosowano też zwoje zawieszane pionowo na jedwabnym sznurze. Było malowane na drogim jedwabiu (na zamówienie arystokracji lub dworu) oraz znacznie częściej na tańszym i bardziej dostępnym papierze. Prezentowana na wystawie twórczość tylko jednego artysty Takebe Socho, jest reprezentatywna dla malarstwa haiga. Widać, jak artysta stosując proste środki wyrazu starał się przekazać emocje, czy wrażenia wywołane z kontaktem z naturą... Właśnie ta prostota jest charakterystyczna dla haiga. Jeżeli nawet stosowany jest kolor, to jest on przytłumiony, aby na plan pierwszy wysunęła się kaligrafia, jako najważniejszy element kompozycji.

Haiga, to odrębny styl w sztuce japońskiej. Stosowana tu umiarkowana ilość środków kompozycyjnych, mniej liczne i swobodniejsze pociągnięcia pędzla, delikatny kolor i lekki humor są bardziej widoczne, niż w innych formach malarstwa japońskiego.

Takebe Socho urodził się w pobliżu dzisiejszego Tokio, szlify artystyczne zdobywał u ojca (który w wolnych chwilach tworzył poezję haiku i zajmował się artystyczną kaligrafią) i u innych znanych artystów. Stał się szybko tak popularnym artystą, że już za życia fałszowano jego dzieła. Socho tworzył nie tylko haiga, jego prace malarskie w różnych stylach nie zawsze były opatrzone kaligrafią. Jego drzeworyty i malarstwo z poematami, kaligrafią, ale nie haiga, charakteryzuje duża ilość szczegółów. Zachowało się niewiele prac artysty, wiele spłonęło. Z uwagi na niezbyt częste prezentacje sztuki japońskiej, a szczególnie malarstwa haiga, warto skorzystać z okazji i odwiedzić wystawę w Muzeum Architektury we Wrocławiu.