Na dunaj. Kolędy ze Wschodu

Joszko Broda i przyjaciele

W programie:

Tradycyjne kolędy śpiewane dawniej na wschodzie - Lubelszczyźnie, Polesiu, Podlasiu, Wołyniu

Wystąpią:

Joszko Broda i przyjaciele

zespoł dziecięcy

Kolędy ze Wschodu, to zupełnie "nowe" kolędy, choć przecież śpiewane od dawna na wschodzie Polski. Na koncercie usłuszymy zarowno kolędy jak i pieśni kolędnicze. Kolędy to pieśni oparte na ewangelicznym przekazie o narodzeniu Jezusa, często w ludowej, naiwnej poetyce. Wykonywane w ramach obrzędu kolędowania pieśni kolędnicze, to ludowe, śpiewane formy życzeń dla gospodarzy i domownikow - zwłaszcza panien i kawalerow. Stary, słowiański zwyczaj kolędowania, w kulturze ludowej połączył dwie funkcje - religijną i społeczną. Głoszenie dobrej nowiny o nadejściu lepszego świata, łączył z ludową tradycją bratania się, nawiązywania kontaktow, zalotow.

Na dunaj odkrywa zaskakujące, niezwykłe kolędy. W naszej kulturze mamy stały kanon pieśni związanych z Bożym Narodzeniem. W kołko śpiewamy te same, znane z kościołow i nagrań znanych artystow, jednak raz w roku - tak krotko, że nie zdążą się znudzić. Miło jest więc posłuchać kolęd nieznanych. Właśnie nie nowych, lecz nieznanych, zapomnianych. Joszko zainspirował się zapisami archiwalnymi kolęd z czasow powojennych. Historia tych pieśni jest jednak niekiedy o wiele starsza. Pierwsze zapisy Na zielonej łące, pszenicznej dolini, hej, tam sobi rozmawiali Chrysty Zbawiciela pochodzą jeszcze z XVII w. Kolęda o zwiastowaniu Maryi, znana w całej wschodniej Polsce, to przykład ludowego rozumienia chrześcijańskiej historii zbawienia. Najświętsza Panienka po świecie chodziła to kolęda z chełmskiego - historia brzemiennej Maryi, szukającej po wsi noclegu - częsty motyw staropolskich pastorałek. Z kolei XVIII-wieczna O Jozefie - Czego chcecie? ma charakter dialogu - małej, bożonarodzeniowej inscenizacji, w ktorej zmienne tempo muzyki buduje napięcie opowieści. Hej, hej, lelija, Panna Maryja, albo A gdzieżeście tam bywali, Janie lelija?, to rownież ludowe kolędy dialogowe.

"U tej Marysi pod okienejkiem zielona, zielona jabłoń czerwone jabłko zrodziła..."

Druga grupa to niezwykle pogodne i rytmiczne, często wręcz taneczne, pieśni życzące kolędnikow. Ponad lasejkiem czarna chmurejka - to kolęda życząca dla kawalera. Biłgorajskie piosenki U tej Marysi pod okienejkiem i Na dunaj, Nastuś, rano po wodę, na dunaj, były z kolei przeznaczone dla panien. Najbardziej egzotycznie, po węgiersku, z arabską nutą, brzmi Pośrod ogrodeńka rośnie jabłoneńka - pieśń kolędnicza dla panien na wydaniu. Kolęda dla gospodarza Nowy wieczor, szczodry wieczor, to jedna z najstarszych w regionie pieśni życzących. Wzruszająca jest Lipeńka z realistyczną sceną mycia się brzemiennej Maryi przed porodem. Ja wam winszujo, albo Jestem sobie szczodraczek śpiewali niegdyś mali kolędnicy, w lubelskiej gwarze nazywani szczodrakami.

"Ponad lasejkiem czarna chmurejka, ponad chmurejko jasny miesiączejko..."

Kolęda dla każdego ma inne znaczenie. Maluchy kolędują, żeby dostać ciasteczka, smakołyki albo drobne pieniądze, młodzieńcy podrywają panny, panny kolędują kawalerom. Piosenki z Na dunaj to idealna okazja do wspolnego, rodzinnego pokolędowania - każdego, według własnych życzeń i intencji.